ДОПОВІДЬ Головы Народної Рады Русинов Закарпатя Є.Жупана на Всезакарпатському Зїзді Русинов, Мукачево, 24.10.09 р.

Уважаємі делегаты, уважаємі гості! Радый им привітствовати Вас на такому поважному русинському форумі- 3-му Зїзді русинов Закарпатя. Із рока у рук увеличуєся количество, як русинських організацій, так і членов у них. На днишньому празнику русинов представлені ушыткі регіоны нашого края – од Раховщины до Березнянщины і сьому ся треба радовати. Русинськоє одродженя продовжуєся, не позиравучи ни на што. У свойому выступі хотів бым охарактеризовати проведену роботу НРРЗ за послідні 2 роки і стан русинського движенія на типирь. Русинськоє національноє одродженя у нашому краї продовжуєся у повоєннуй історії уже 19 року. За сийсь час уже немало воды утекло, але мы так і не достигли повного признанія на державному уровни, хотя мож одмітити і невеликий прогрес у ділі одновленя прав русинам, котрі были одобрані сталінським тоталітарным режимом. Народна Рада Русинов Закарпатя была образована на 1-му Всезакарпатському Зїзді русинов, 22 октовбра 2005 р., котрый пройшов у Мукачеві, у кінотеатрі Перемога. Такий Зїзд плановався і раньше, айбо усе мішали якісь обєктивні і субєктивні причины, а головным образом негативноє отношеніє предыдущих органов власти, як центральных, так і регіональных до сього вопроса. Така ідея ставала реальностьов послі зміны влады і прихода продемократично налаштованых політиков. Послі стрічі абсолютного болшинства русинських лідеру веснов 2005 р. із руководством обласної адміністрації і обласної рады были намічені конкретні шаги по переходу од конфронтації до діалогу межи русинами і владов. Товды же было вырішено провести русинський Зїзд, што і бы- ло реалізовано 4 роки тому. На 1-му Зїзді присутствовали делегаты із 92 населеных пункту Закарпатя, была образована НРРЗ, выбрані руководящі органы, намічені задачі на подальшоє одродженя русинов. Зїздом быв прийнятый Маніфест,у котрому были намі- чені цілі і задачі русинського одродженя, предложеня ід органам власти по реалізації одновленя прав русинам.У Президію НРРЗ были выбрані авторитетні, знамі у нашому краї личности. Сюды войшли Ю.Чорі, В.Сочка-Боржавин, М.Кеминь,проф.І.Туряниця, Л.Лецович,Й.Лемко,В.Біланін, Ф.Шандор, М.Бабидорич ,о.Ст.Сюч, головы сіл Лучок \І.Балог,ныні покойный\ і Лохова \ П.Куцкір\,М.Град, С.Ганькович, Л.Філіп, Ф.Гелебрандт. Были образовані секції по історії, народознавству, літературі, культурі,связями із заграницьов, роботі із молодежов. На 2-му Всезакарпатському Зїзді русинов,што одбывся 2 роки тому, делегаты представляли 120 населеных пункту нашого края. Што уда- лося зробити за послідні 2 роки?. Робота плановалася рочными і поточными планами, регулярно проводилися засіданя Президії НРРЗ \не ріже 1 раза на місяць\ і НРРЗ \ 1 раз на 6 міс.\ Маєме свою печатку,регулярно здаєме отчоты по формі діялности,собственный щот у банку не одкрывали\ треба уповісти, што русинські організації, што входять у НРРЗ мавуть собственні банковські щоты\.У состав НРРЗ входять 6 організацій \ Об- щества Карпатських русинов, Подкарпатських русинов, Молодых русинов, Общество женщин –русинок, Союз русинських писателю Закарпатя, Ужгородськоє общество А.Духновича/. Численность членов,што входять у НРРЗ, на типирь составляє мало булше,як 2200 членов. Се количество якраз і способствовало тому,што квота на 3-й Зїзд опреділялася,як 1 делегат од 15 членов організації\ячейки\, а не од 8 членов, як то было на 2-му Зїзді. Засіданя Президії проводилися поочередно у разных районах, де представлені наші організації. Розпозіровалися вопросы разных аспекту русинського одродженя – проведеня празнованій будителей, печатаня книжок,подготовки учебника діла русинськых школ, конкурсов русинської поезії,молодых выконавцю русинської пісні і стиха,презентації русинських книг.Уже 3 роки,як учреждена літературна премія ім. А.Павловича – за ліпші русинські труды на поприщі русинської літературы. Выпускаєся, хотя тяжко, наша русинська газета « Подкарпатський русин», бо фінансованя державного не маєме ниякого, а помогали у сьому наші патріоты-земляки. Не позиравучи на то,што сього року нам удалося было убідити депутату обласної рады выділити на сийсь рук у бюджеті 60 тыс. грн.,айбо до типирь мы не дустали на сі ціліани копійки. Треба уповісти,што наша НРРЗ не дуставала ани єден цент із-за границі, а ушыткі культурні акції проводилися ісключительно із помучов нашых краян патріоту. Великі сподіваня у русину пару року перед сым были на нову центральну владу,Президента,котрі заявили курс на демократизацію і євроінтеграцію. Се імпоновало нашым краянам, котрі надіялися і на вырішеня своих регіональных проблем, на розшыреня самоуправліня,согласно волі людий,што высловилися іщи у 1991 р. за автономію\спецільну самоуправляєму територію у составі Украины\. Кромі того,русины сподівалися і на вырішеня своїх національних прав,котрі были одобрані од них послі прикапчаня Подкарпатської Руси до Совітського Союза у ході войны. Замість постоянної конфронтації із органами власти мы ставали на путь діалога діла вырішеня наболілых вопросу русинської общности. Мы і типирь іщи предпочитаєме такий путь, айбо усе менше і менше маєме надії на се. Нашым благим характером і толеранційов злоупотреблявуть власть імущі.Усякі способы демократичных обращеній ід власти із предложенями вырішити наші проблемы обставуться із боку центральных органу власти неучутыми.Мало того,ігнорувуться рішеня сесій обласної рады, обращенія ід руководителям державы із боку межинародных організацій і даже ООН. Невырішеность русинських проблем у Украині приводить до радикалізації позиції частины русинських обществ і окремых лідеру русинського движенія,што у свою очередь дає повод для антирусину обвиняти нашых краян і регіональных руководителю у сепаратизмі, формовати образ врага у лиці русину.Сым занимавуться крайні націона- лістичні силы,што постоянко науськувуть проти русину руководство і правоохранні органы. Знаменнов віхов стало рішеня сесії обласної рады од 2007 р. про вызнаня русину за окрему національность на території Закарпатської области.Послі сього рішеня крайні націоналісты начали науськовати центральні власти проти нашых регіона- льных руководителю,обвиновачуючи уже і їх мало не у антидержавности.Така шалена атака способствовала тому,што наші руководителі\місні і регіональні\ уже стали із опасков позирати на русину і їх запросы,обы не утратити свої теплі крісла. Таким образом,продовжуєся ущемленя нашых прав на національноє одродженя,на розвой русинської культуры,языка,образованя,доступа до средств масової інформації і т.д.Іде українізація і духовної сферы і се вызыває озабоченость і простых людий і русинських сященнику. Пару передач,што были на украинськуй телевізії,про русин- ську тематику,показовали абсолютно не обєктивну інформацію і не давали возможность узнати українцям,ко такі русины і што они хочуть. Сякоє одношеня центральної власти до проблем русину вызыває зневіру у многих нашых краян у возможности державы демократично,по-європейськи, вырішовати наболілі проблемы русинської общности. Мы ціниме позицію Уповноваженого Верховної Рады Украины Н.Карпачовоїпо одношеню до русину і просимее її булш наполегливо домагатися востановленя прав русинов. Мы видиме,што ся робить у нашому краї. Фактично іде вытісненя корінных жителю із привычної раньше среды обітанія.Масово скуповувуться ділками із иншых регіону зимлі у курортных зонах,там,де мінеральна вода і поточки,строяться котеджі і захвачувуться великі дарабы землі,не обращаєся увага на екологічні проблемы, не по-газдувськи розпоряжавуться нашыми лісами,природними богатствами і т.п. Зато і не чудно,што многі трезві наші краяни усе частіше бють тривогу про будучность нашого регіона,нашых дітий і внуку. Видячи ігнорованя прав русину,частина русинських лідеру стала на радикальнішый путь,што межує з открытов конфронтаційов із властьов,требує востановленя довоєнного статуса самоуправліня,прийнятя Конституції самоуправляємої території, формувуться уже тіньові уряды і т.п.Се,як мені видиться,доста опасный путь,котрый може у будучности привести до серйозних колізій. Рішеня 1-го і 2-го Європейських Конгресу русину,што пройшли у 2008 р. і приймали рішеня одновленя автономного статусу нашого регіона,послужили поводом для СБУ для вызову русинських активісту і даже одкрытя кримінального діла. Пользувучися таков поважнов трибунов,хочу обратитися ід правоохоронцям непереслідовати людий за їх погляды,прекратити вызовы русину у СБУ,а довести довысшого руководства державы про невырішеность многих проблем русину,котрі потребувуть якмайскоршого вырішеня. Зато высловлюву солідарность із ушыткими тыми,ко може пострадати за свої убежденія. У тот же час Статут НРРЗ позволяє боротися за права русину ушыткими законными\подчеркну – законными методами\,што мы і будеме продовжовати послідовно робити. Русинам намного тяже од тых иншых корінных національностей,што прожывавуть у нашому краю,але мавуть свої материнські державы по-сусідству, айбо маєме сиринчу,што віками у нашому краю є межинаціональноє порозуміня,і сесе дорогоцінноє надбаня треба сохранити.Не треба корінным жителям поясньовати,ко такі русины,але треба поясньовати тым,ко прийшов у наш край і не хоче знати нашу історію,традиції,язык і віру. Пару слов про взаимоодношеня межи русинськими обществами. « Слава Богу»,русинських обществ уже скоро тулько,як у гетьманському краю українських і біда наша похожа – каждый хоче быти вождьом,і не менше,а вадь прем»єром, вадь Пре- зидентом,авадь іщи кимось. Кідь зробилося обласноє общество Карпатських русинов,то обы оно не попало на Світовый Конгрес русину,треба організовати Краєвоє общество і його чомусь удаєся дуже шіковно зарегістровати\хотя каждый знає,як тяжко регістровати общества,а особенно русинські\. Кідь організована НРРЗ і стараєся штось зробити,треба іщи вадь 2 похожі «народні рады» організовати.Як кажуть,русины ділять шкуру неубитого медвідя.Організовуєме Координаційну раду і ставиме свої пудписі,а потом кось ігнорує то,што сам пудписав. Проводяться якісь подпольні форумы,Конгресы,про котрі великі русинські асоціації не поінформовані і.т.п. Айбо,не позиравучи на ушытко се,русинськоє движеніє іде серйозно уперед і треба надіятися на доста скороє вырішеня нашых проблем цивілізованым способом. Нам треба ся научити цивілізованым методам веденя дискусій,держаня слова, довіры до партнера і т.п. і товды мы зможеме сообща штось достигнути. Наша разобщонность лем на пользу нашым недругам,котрі сьому лем радувуться і потішавуться. Мы із вами провели за послідні роки доста серйозну роботу у разных напрямках Русинського движенія- се і культурна сфера \ фестивалі,конкурсы,чествованя русинських будителю і ин.\,іде одродженя русинської поезії і прозы. Почотный Голова НРРЗ выпустив уже 6-й/послідньий\ том русинського словаря,што нащитує повирьх 300 тыс.слов,выданы книги поезій і прозы \ В.Сочка-Боржавин,М.Кеминь,Й.Лемко, М.Бабидорич,М.Град\,М.Ярчич уже многі роки безотказно трудиться у русинських ділах,у нас доста файно проходять наші засіданя, недавно быв проведеный Динь русинської поезії і прозы \організатор- Палінкаш І.І.\.М.Староста організовав стрічу членов НРРЗ із первым секретарьом Посольства Франції у Украині. Може не ушыткі єден другому любляться,айбо лідеры русинських організацій мавуться ліпше розуміти,булше довіряти єден другому,не робити для других проблем і товды діла у нас пуйдуть ліпше. Мы начинаєме ліпшый діалог із лідерами і національно-культурными організаціями нашого края,бо се наш общий дом,не лем русинський і мы маєме чути і знати інтересы і пожеланія иншых корінных національностей,што у нас жывуть.Я привітствуву представителю національно-культурных обществ,што прийшли на наш Зїзд. Мы будеме стремитися у найближый час провести круглый стол національностей нашого края і воссоздати Лігу національностей. Я благодарю ушытких члену Президії,котрі не шкодувуть свуй час,силы,здоровля і приумножавуть усилія во славу русинам.Благодарю ушытких рядових членов НРРЗ, што не бояться одстойовати правду,бо правді быти. Сподівавуся на ліпшоє порозуміня і діалог межи русинськими організаціями і товды мы скорше будеме мати празник на нашуй улиці.Хочу призвати иншых русинських лідеру до мудрости у одстойованю прав русинов,обы сохранити мир у нашому регіоні. Скоро буде нова перепись населеня і треба обратитися окремов ухвалов Зїзда до Академії Наук Україны,бо она формує перелік національностей на перепис,обы она включила русину окремым кодом. Я призываву регіональні власти,согласно рішеня обласної рады од 2007 р. про вызнаня русинов на території Закарпатської области,робити ушытко для його практикного впровадженя. Давно уже пора одкрыти кафедру русинського языка і літературы в Ужгородському університеті,помагати у выучованю дітий у школах на русинському языкови,помагати у ізданіях русинських книг,газет,удостойовати літературных премій не лем українопи- шучих письменнику і ин. Думаву,што мали бы сь ме прийняти рішеня обратитися уд обласнуй раді обы она іщи раз пудтвердила рішеня референдуму 1991 р. і проголосила область Спеціальнов самоуправляємов територійов у составі Украины і се предложеня дати до предложеного Президентом Украины нового варіанта Конституції Украины,обы у новуй Конституції быв зафіксованый новый статус нашого регіона. НРРЗ буде старатися робити іщи настойчивіше,ушыткими доступними законными методами одстойовати права русинов. Най поможе нам Бог у нашых благих ділах. Дякуву. Є.Жупан – голова НРРЗ